Zwracamy uwagę czytelniom tego segmentu, że ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 15 listopada 2023 roku, zmieniła dotychczasowe zasady dziedziczenia. Przepisy ustawy znowelizowały trzy kodeksy:
- Kodeks rodzinny i opiekuńczy (K.R.i O.);
- Kodeks cywilny (K.C.);
- Kodeks postępowania cywilnego (K.P.C.
Prawo spadkowe regulowane jest przez Kodeks cywilny. K.C. zawiera przepisy dotyczące spadku ustawowego, czyli takiego, w którym spadkobiercy są określeni przez ustawę, oraz przepisy dotyczące spadku testamentowego, czyli takiego, w którym spadkobiercy są określeni w testamencie.
Zgodnie z kodeksem cywilnym prawo do otrzymania spadku zyskują według dziedziczenia ustawowego najbliżsi krewni zmarłego w następującej kolejności:
- dzieci i małżonek – przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 1/4 całości spadku;
- wnuki – jeśli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku;
- małżonek i rodzice spadkodawcy – jeśli otwarcia spadku nie dożyły ani jego dzieci, ani wnuki;
- rodzice spadkodawcy – w przypadku braku zstępnych i małżonka;
- rodzeństwo spadkodawcy – jeśli nie ma nikogo z wymienionych wyżej krewnych;
- dziadkowie spadkodawcy – dziedziczą oni spadek w przypadku braku zstępnych, małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa spadkodawcy.
Kto teraz nie otrzyma spadku? Zgodnie z wprowadzonym w 2023 r. nowym prawem spadkowym wyłączeni z dziedziczenia są dalsi zstępni dziadków spadkodawcy, czyli tzw. cioteczne lub stryjeczne wnuki i dalsze pokolenia.
Pomijamy skomplikowaną analizę pozostałych, licznych zmian w wymienionych kodeksach, gdyż nie prowadzimy doradztwa prawnego. Skupimy się na najważniejszych kwestiach, z którymi każdy z nas może spotkać się na co dzień, a mianowicie – zmiany w wysokości kwot wolnych od opodatkowania z tytułu otrzymanych pieniędzy lub innych wartości materialnych i prawnych tytułem spadku czy darowizny. Publikacje internetowych portali prawnych obszernie komentując huraganowe zmiany w ustawach na etapie ich projektów, wprowadziły tak ogromny chaos informacyjny, że osobie niewiele mającej styczności z prawem, niełatwo jest dociec, na których z tych informacji się oprzeć.
I tak, ustawą z dnia 26 maja 2023 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.2023.1059; dalej „ustawa 1059”)[1], której pomysłodawcy nadali nieznaną dotąd w nomenklaturze prawnej, groteskowo brzmiącą nazwę, „Pakiet Slim VAT 3”, podpisaną przez A. Dudę pod koniec maja 2023 r., wprowadzono zmiany w 14 ustawach (vide-przypis 1), w tym m.in. w ustawie z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (poz. 2 w przypisie 1). Kierując się wprost informacją podaną w „ustawie 1059” o nowelizacji ustawy podanej w poz. 2 przypisu, jesteśmy poniekąd wprowadzeni w błąd przez ustawodawcę. Dlaczego? Ponieważ w tej ustawie zmian nie znajdziemy z takiej przyczyny, że w każdej ustawie, która zawiera przepisy o wysokości nakładanych na podatników obowiązkowych zobowiązań (kwot lub stawek ), ustawodawca umieszcza tzw. delegację ustawową dla ministra finansów do zmian wysokości tych ciężarów odrębnym aktem niższego rzędu, tj. rozporządzeniem, które w ogóle nie wymaga zgody parlamentu. Doprowadza to często do dowolnej kreacji naszej podatkowej rzeczywistości, im większe są bieżące potrzeby rządu lub dziura budżetowa. Nikt w rządzie nie zawraca już sobie głowy wymogiem vacatio legis; zmiany mogą wejść w bardzo krótkim okresie lub z dniem publikacji aktu.
I tak, na podstawie delegacji ustawowej zawartej art. 17 ust.4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, niejaka p. M. Rzeczkowska, Rozporządzeniem M.F. z dnia 28 czerwca 2023 r. ogłoszonym 29 czerwca 2023 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1226) dokonała zmian, obowiązujących już od 1 lipca 2023 r. Dotyczy to kwot wolnych od podatku od spadków i darowizn, które obowiązują już od 1 lipca 2023 r. wg rozporządzenia, w wysokości podanej poniżej:
1) kwoty pieniędzy lub kwoty wartości innych rzeczy zwolnione od podatku od spadków i darowizn, nabytych przez osobę zaliczaną do I grupy podatkowej (art. 4 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn), w wysokości nie przekraczającej:
a) 11 095 zł – od jednego darczyńcy;
b) 22 189 zł – od wielu darczyńców łącznie;
w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny, jeżeli pieniądze te lub rzeczy obdarowany przeznaczy w okresie 12 miesięcy od dnia ich otrzymania na wkład budowlany lub mieszkaniowy do spółdzielni, budowę domu jednorodzinnego, nabycie lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość albo spłatę zabezpieczonego hipoteką kredytu mieszkaniowego wraz z odsetkami. Trzeba pamiętać, że do opodatkowania przyjmuje się wartość przedmiotów nabytych od tej samej osoby w okresie ostatnich pięciu lat. Oznacza to, że przy każdej kolejnej czynności opodatkowanej należy od nowa sprawdzić, czy w ciągu pięciu lat kwota wolna nie została przekroczona. Tak więc zawieranie kilku umów na mniejsze kwoty zamiast jednej – na całość – nie prowadzi do nieopodatkowania darowizny.
2) kwoty czystej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych niepodlegające opodatkowaniu od jednego zbywcy (art. 9.1 ustawy o podatku od spadków i darowizn):
a) w wysokości 11 095 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej;
b) w wysokości 8 377 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej;
c) w wysokości 5 644 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej.
Dla porównania z ww. kwotami wolnymi od podatku obowiązującymi do 30 czerwca 2023 r. podajemy wysokość tych kwot, zmienionych rozporządzeniem, obowiązujących od 1 lipca 2023 r.:
ad) 1 a) – było 9 637 – jest 11 095 – podwyższono; b) – było 19 274 – jest 22 189 – podwyższono:
ad) 2 a) – było 36 120 – jest 11 095 – zmniejszono; b) – było 27 090 – jest 8 377 – zmniejszono; c) – było 5 733 – jest 5 644 – zmniejszono.
W każdym przypadku zwiększenia kwoty wolnej od podatku, wysokość podatku maleje; w przypadku zmniejszenia kwoty wolnej od podatku –podatek wzrasta.
Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według skali podanej w § 2 ww. Rozporządzenia M.F. z dnia 28 czerwca 2023 r. (Dz.U. 2023.1226), przy czym należy zwracać uwagę, czy stan ten nie został zmieniony „w biegu” następnym rozporządzeniem
Autor: Abo
[1] Oszałamiająca lista zmienionych ustaw „Pakietem Slim Vat 3”:
- 1)ustawę z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
- ustawę z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn,
- ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych,
- ustawę z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych,
- ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe,
- ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa,
- ustawę z dnia 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,
- ustawę z dnia 19 marca 2004 r. – Prawo celne,
- ustawę z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym,
- ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych,
- ustawę z dnia 16 listopada 2016 r. o Krajowej Administracji Skarbowej,
- ustawę z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw,
- ustawę z dnia 7 października 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw oraz
- ustawę z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw.
Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2022 r. poz. 974,
1137, 1301, 1488, 1561, 2180 i 2707 oraz z 2023 r. poz. 535, 556 i 996
