Przez wielu zapomniane, niesłusznie, Powstanie Wielkopolskie, dzisiaj 27 Grudnia 2023 ma swoją 105. rocznicę wybuchu. Oficjalnie zakończone rozejmem w Trewirze 16 lutego 1919 roku.
O sukcesie Powstania zadecydowała, poprzedzająca wybuch, długotrwała praca organiczna.Tam gdzie to było możliwe, szeroko postępowała zakrojona infiltracja struktur administracyjnych, politycznych a także wojskowych. Dodatkowo wzmożona organizacja Polaków w grupach jawnych, pół jawnych i tajnych nastąpiła po przemianowaniu Wielkiego Księstwa Poznańskiego na Prowincję Poznańską o zredukowanej autonomii, nasilonych represjach i germanizacji, która nastała po przegranym powstaniu listopadowym. Ww. Organizacja już na wiele lat wstecz orientowała się szerokim wachlarzem działalności tj. Stowarzyszenia sportowe i skautingowe jak ‘’Sokół’’ czy ‘’Skaut’’ gdzie zdolniejsi członkowie mieli za zadanie wstąpić do armii pruskiej celem zdobycia dodatkowego przeszkolenia wojskowego. Działalność siatek grup o charakterze narodowo-patriotycznym nie ograniczała się jedynie do przygotowań o charakterze bojowym. Polacy organizowali się też w stowarzyszeniach o specyfice politycznej, samopomocowej, spółdzielczej, gospodarczej i oświatowej.
Bez wątpienia, polskie organizacje miały ze sobą kontakt lecz nie istniał ścisły organ koordynujący lub nadzorczy. Polaków dodatkowo motywowały działania wojenne Wielkiej Wojny, gdy docześni zaborcy nie stali już po jednej stronie frontu. Polskie podziemie spotęgowało swoje działania po podpisaniu traktatu brzeskiego 3 marca 1918 między państwami centralnymi a wtedy już bolszewicką Rosją, która wycofała się I wojny światowej.
Jeszcze przed rozejmem w Compiegne nastroje rewolucyjne nasilały się w Niemczech z uwagi na systematyczne wycofywanie się armii z frontu zachodniego. Tajne dotąd polskie Komitety Obywatelskie, uaktywniły się po wybuchu rewolucji listopadowej w Niemczech, konsolidując władzę w większych miastach Wielkopolski, w szczególności w wyniku ‘’zamachu na ratusz’’.
Bezpośrednim zapalnikiem Powstania było ostrzelanie przez Niemców budynku hotelowego ‘’Bazar’’ w którym zatrzymał się Ignacy Paderewski. Dnia poprzedzającego, 26 grudnia 1918 wygłosił on płomienne przemówienie, które zakończyło się patriotyczną manifestacją. Udało się to dzięki podwójnemu fiasku działań niemieckich. Po pierwsze, nieudanej próby zatrzymania pociągu, którym Paderewski podróżował z Gdańska w kierunku Warszawy. Po drugie, uniemożliwienie, przez Polską Straż Ludową, wręczenia nakazu opuszczenia miasta przez niemieckich oficerów. Dnia 27 grudnia, Niemcy wzburzeni polskimi manifestacjami związanymi z wizytą męża stanu, na administracyjnie niemieckim terenie, dokonali prowokacji w postaci zrywaniu flag Polskich oraz Państw Ententy. Strona Polska mimo wspomnianego ostrzału z karabinów maszynowych próbowała początkowo zażegnać sytuację w sposób pokojowy co zawiodło.
„Nie należy dłużej czekać” – pod tym hasłem ogień powstania błyskawicznie rozprzestrzenił się okolice Poznania a następnie na tereny Prowincji Poznańskiej. Polacy z zaskakującą prędkością, nadal bez zwierzchnich struktur odbijali tereny od Niemców atakując z wielu strony i w początkowej fazie odnosząc nieznaczne straty. Bardzo istotnym zwycięstwem było przejęcie lotniska Ławica, które miało w niedalekiej przyszłości duże znaczenie strategiczne. Niedługo potem dowództwo obejmuje gen. Józef Dowbor-Muśnicki W następnych tygodniach docierają posiłki niemiecki i wiele miejscowości przechodzi z rąk do rąk w skutek nasilających się walk.
Powstanie zostaje zakończone rozejmem w Trewirze, 16 lutego 1919, zawartego między Ententą i Republiką Weimarską. Jednym z jego postanowień było wytyczenie linii demarkacyjnej między Polską a Niemcami w okolicach linii frontu. Warto wspomnieć, że po jego podpisaniu Niemcy dokonali licznych prowokacji, próbując przesuwać front w korzystny dla siebie sposób. Incydenty zbrojne powtarzały się również później, przez kilka miesięcy do momentu podpisania Traktatu Wersalskiego. W jego postanowieniach zawarto również włączenie wywalczonych terenów do II Rzeczpospolitej Polskiej, a w rzeczywistości dzięki ciężkiej pracy u podstaw, ofierze dzielnych Wielkopolan i oknu opatrzności, Poznań wraz z okolicami wróciły do Macierzy.
Autor: M
