Ojciec – Stanisław Wittek, członek PPS, zagrożony aresztowaniem – w czasie I wojny światowej przeniósł się wraz z rodziną na teren obecnej Ukrainy. Jako nastolatka, Maria już na przełomie lat 1911-1912 wstąpiła do III Polskiej Drużyny Harcerskiej, uczestnicząc w pracach konspiracyjnych niepodległościowego, młodzieżowego kółka samokształceniowego.
Od 1917 należała do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW), w ramach której ukończyła kurs wywiadowczy i szkołę podoficerską. W POW Wittek (także Wittekówna) pełniła rolę wywiadowczyni i kierowniczki Komendy Naczelnej III Kijów. Po jej rozbiciu przez władze bolszewickie, uszła z życiem i ukrywała się przez kilka miesięcy, gdyż była poszukiwana przez Czeka.
Obdarzona ścisłym umysłem, rozpoczęła studia na Wydziale Matematycznym Uniwersytetu Kijowskiego (1918 r.). Była pierwszą kobietą na tym wydziale. Po roku, gdy nadciągała wojna polsko-bolszewicka, Maria przerwała studia dla obrony Ojczyzny. Wyjechała do Polski, gdzie wstąpiła do Wojska Polskiego (1919 r.), by wziąć udział w obronie Lwowa (1920 r.), za co odznaczona została Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari (1922 r.).
W 1921 została odkomenderowana do Ochotniczej Legii Kobiet, później kierowała Wydziałem Szkolenia Komitetu Społecznego Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju. Od tego czasu organizacja służby wojskowej kobiet stała się jej życiową misją. Maria Wittek widziała wielką potrzebę tworzenia pomocniczych formacji kobiecych, nieodzownych w działaniach bojowych. Po likwidacji Legii w 1922 r. została kierownikiem Wydziału Szkolenia w Komitecie Społecznym Przysposobienia Kobiet do Obrony Kraju.
W latach 1928 – 1934 pełniła funkcję komendantki naczelnej Przysposobienia Wojskowego Kobiet. W 1935 r. została również naczelnikiem Wydziału Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego Kobiet w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego.
We wrześniu 1939 r. została awansowana na podpułkownika. Ponownie brała udział w obronie Lwowa, a po jego kapitulacji i po wkroczeniu Sowietów przedarła się do Warszawy, gdzie wstąpiła do organizowanej przez gen. M. Tokarzewskiego-Karaszewicza Służby Zwycięstwu Polski. W SWP, w ramach zakonspirowanej komórki o kryptonimie „Spółdzielnia”, zajęła się organizacją sieci łączności z placówkami terenowymi i odtwarzaniem struktury Przysposobienia Wojskowego Kobiet w podziemiu, którymi kierowałam do końca wojny jako szefowa Wojskowej Służby Kobiet w Komendzie Głównej Związku Walki Zbrojnej, a następnie jako komendantka Wojskowej Służby Kobiet Komendy Głównej Armii Krajowej. Była świetną organizatorką i kompetentnym dowódcą. Wypracowane przez nią wzory organizacyjne znalazły zastosowanie także w kobiecych formacjach wojskowych Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.
Podczas powstania warszawskiego walczyła w Śródmieściu. W uznaniu wybitnej odwagi odznaczona została – po raz drugi – Orderem Virtuti Militari (1945 r.) i awansowana do stopnia pułkownika. Stolicę opuściła z ludnością cywilną i przedostała się do Częstochowy.
Po wojnie ponownie kierowała sekcją przysposobienia wojskowego kobiet w Państwowym Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, od 1948 była szefem Wydziału Kobiecego Komendy Głównej Powszechnej Organizacji „Służba Polsce”. W 1949 po fałszywych oskarżeniach została na kilka miesięcy uwięziona, następnie zwolniona bez postawienia zarzutów z barku dowodów. Po wyjściu z więzienia nie miała szans na zatrudnienie zgodnie ze swoim wykształceniem i kompetencjami. Podjęła pracę jako sprzedawczyni w kiosku Ruchu w siedzibie Polskiego Radia. Pracowała tam aż do przejścia na emeryturę.
Do końca życia była aktywnie zaangażowana w działalność niepodległościową. Skupiała wokół siebie dawnych podkomendnych i współpracowników. Utrzymywała kontakt ze środowiskiem londyńskiej emigracji. Była inicjatorką powstania w 1970 r. Komisji Historii Kobiet w Walce o Niepodległość dbającej o zachowanie dokumentacji po byłych członkiniach Wojskowej Służby Kobiet. Po wprowadzeniu stanu wojennego 1981 r., pomagała m.in. ukryć przed SB archiwum NSZZ „Solidarność” Uniwersytetu Warszawskiego. Zainicjowała powołanie Komisji Historii Kobiet przy Towarzystwie Miłośników Historii w Warszawie. W sierpniu 1984 weszła w skład Obywatelskiego Komitetu Obchodów 40. rocznicy Powstania Warszawskiego. Dzięki działalności komisji opracowany i wydany został w 1988 r. Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939- 1945. Poległe i zmarłe w okresie okupacji niemieckiej.
Pomimo bardzo podeszłego wieku w 1988 r. weszła w skład Prymasowskiego Komitetu Obchodów 70-lecia Niepodległości. W 1989 r. minister obrony narodowej wyróżnił ją wpisem do „Honorowej Księgi Czynów Żołnierskich”, a w 1991 jako pierwsza kobieta w historii Wojska Polskiego została mianowana przez prezydenta RP Lecha Wałęsę na stopień generała brygady.
Prywatnie: nigdy nie założyła rodziny. Żyła bardzo skromnie – od 1975 r. mieszkała w domu Zgromadzenia Sióstr Urszulanek Szarych przy ul. Wiślanej w Warszawie. Zmarła 19 kwietnia 1997 r. – pochowana została na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. Jedna z jej najznakomitszych wychowanek, generał Elżbieta Zawacka ps. „Zo”, z własnych oszczędności ufundowała jej pomnik, odsłonięty na dziedzińcu Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.
Informacje zebrała: Abo na podstawie źródeł:
https://przystanekhistoria.pl/pa2/teksty/90136,General-Maria-Stanislawa-Wittek-dwukrotna-dama-Virtuti-Militari.html ; https://13muz.eu/wydarzenie/niezwykle-kobiety-maria-wittek/
